چشم ساده زنبور عسل

صحبت کردن از چشم ساده زنبور کار بسیار سختی است. این چشم ها از یک نوع عدسی ساده تشکیل شده اند و همین موضوع کاربرد آن برای زنبور را در هاله ای از ابهام فرو برده است .   . آشنایی با زنبور عسل یک کار نسبتا پیچیده است. با توجه به شناخت هایی که اخیرا از زنبور عسل به دست آمده، تقریبا می توان گفت که ما انسان ها شناخت ناچیزی از زنبور عسل دارم. بیشتر آنچه در مورد ابعاد زندگی و مکانیسم بدن زنبور عسل تاکنون کشف شده، تنها بخشی از وجود زنبور عسل است. بااین حال تحقیقات بیشتری برای شناخت دقیق تر زنبور عسل در حال پیگیری است که به نظر می رسد در سال های آتی نتایج دلچسب تری به دست آید.
یکی از قسمت های بدن زنبور عسل که بخشی از حس بینایی او را تشکیل می دهد، چشم ساده زنبور است. اگر به طور دقیق بخواهیم در مورد چشم ساده زنبور عسل صحبت کنیم، باید گفت که هنوز هیچ موضوعی در مورد کاربردهای چشم ساده زنبور عسل به اثبات نرسیده است. هر آنچه در مورد چشم های ساده زنبور گفته می شود، حدس و گمان هایی است که نیاز به تحقیقات بیشتر دارد.

چشم ساده زنبور، یک مکانیسم ساده اما مرموز
زنبور عسل یکی از مهمترین حس های خود یعنی حس بینایی را مدیون 5 چشم چشم خود است. 2 چشم مرکب که وظایف مشخصی دارند و 3 چشم ساده که در صورت نبود آنها زنبور نمی تواند به وظایف خود به صورت دقیق بپردازد؛ با این حال هنوز کاربرد این چشم ها در هاله ای از ابهام است.
3 چشم ساده زنبور عسل در نژادهای مختلف چیدمان متفاوتی دارند. البته شباهت آنها به یکدیگر بسیار زیاد است. این سه چشم به این صورت چیدمان شده اند که یکی از چشم ها دقیقا در وسط سر زنبور عسل و دو چشم دیگر در دو سمت این چشم قرار گرفته اند. برخی بر این باور هستند که چشم وسط سر زنبور عسل کارایی بیشتری نسبت به دو چشم دیگر دارد؛ اما این موضوع هیچ گاه به صورت دقیق و علمی مورد تایید قرار نگرفته است.
مهمترین ویژگی که از چشم ساده زنبور عسل می توان بیان کرد، مکانیسم غیرپیچیده آن است. این 3 چشم بسیار بسیار ساده و شبیه به یک دوربین کاملا ابتدایی هستند. شاید یکی از دلایلی که هنوز محققان نتوانسته اند به کاربرد چشم ساده زنبور عسل پی ببرند نیز همین سادگی ساختار آن است.
البته همین ساختار ساده این 3 چشم، کاربردهای خاصی برای زنبور عسل به همراه دارد. با این حال هنوز نوع عملکرد و کاربردهای این چشم ها مشخص نیست. بسیاری بر این باورند که کشف شدن نوع عملکرد ساده و مرموز چشم ساده زنبور عسل، احتمالا دریچه ای جدید به سوی علم جانورشناسی باز خواهد کرد.

کاربردهای احتمالی چشم ساده زنبور عسل چیست؟
آنچه که تاکنون مشخص شده، چشم ساده زنبور هیچ ارتباطی با تصویربرداری و ثبت تصویر و ارسال آن به مغز زنبور عسل را بر عهده ندارد. درست است که این سه چشم جزئی از سیستم بینایی زنبور عسل را تشکیل می دهند؛ اما ساختار ساده آنها نشان می دهد که ثبت تصویر و رنگ و ارسال آن به مغز توسط این چشم ها صورت نمی پذیرد. این وظیفه ای است که چشم مرکب بر عهده دارد و می توان گفت که چشمان ساده هیچ دخالتی در مورد آن نمی کنند.
اولین کاربرد احتمالی چشم ساده، تشخیص زاویه نور است. همانطور که می دانید، زنبور عسل برای مسیریابی از نور خورشید و زاویه نور خورشید استفاده می کند. برخی از محققان بر این باور هستند که زنبور با استفاده از چشمان ساده خود، زاویه نور را تشخیص داده و از این طریق به بهترین شکل ممکن مسیریابی انجام می دهد. البته امروزه مشخص شده که چشم مرکب و تصویربرداری های موزاییکی نیز نقش مهمی در مسیریابی زنبور دارند.
برخی از محققان همچنین بر اساس یافته های خود به این نتیجه رسیده اند که چشم ساده زنبور عسل احتمالا رابطه مستقیمی با خلق و خو و برخی عادات زنبور عسل دارد. در این زمینه تحقیقاتی به عمل آمده که نشان می دهد زنبورها با استفاده از چشمان ساده و تشخیص نور به وسیله آن، برخی رفتارها و کنش ها را از خود نشان می دهند. عده ای حتی حس گرماسنجی زنبور عسل را نیز به چشم ساده او نسبت می دهند که احتمالا اشتباه است.
تحقیقات دیگری نشان داده که چشم ساده زنبور عسل بیشتر در محیط کندو که محیطی تاریک است مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین این مطالعه از اهمیت چشم ساده زنبور عسل برای تغییرات میزان نور خورشید درهنگام تاریک یا روشن شدن هوا حکایت دارد. در واقع این چشم ها زاویه دید زنبور را تنظیم می کنند که بسیار مهم است.
برخی منابع نیز از آزمایشی سخن به میان می آورند که در آن چشمان ساده زنبور عسل پوشانده شده و نتایج به این صورت بوده که آنها در هنگام غروب زودتر دست از کار کشیده و در هنگام صبح نیز زودتر برای جمع آوری گرده و شهد از کندو خارج شده اند. البته این یافته ها با برخی یافته های دیگر در مورد حس هفتم زنبور یعنی حس زمانشناسی مطابقت ندارد و نمی توان به صورت قطع تایید یا رد کرد.